เสฏฐวุฒิ อุดาการ
ได้อะไรจาก Harvard Business Review อีกแล้ว
วันนี้เป็นเรื่องบทบาทของ “ผู้นำ” กับ “คำถาม”
ทำให้นึกถึงประโยคง่าย ๆ แต่สำคัญว่า ในโลกการทำงานจริง ผู้นำไม่ได้มีหน้าที่ “ตอบให้ได้ทุกข้อ” เท่านั้น แต่ต้อง “ถามให้ถูกจุด” และ “ฟังให้เป็น” ด้วย
หลายครั้งที่เราเผลอคิดว่าภาวะผู้นำเท่ากับการมีคำตอบล่วงหน้า หรือรู้ทุกเรื่อง ทว่าการยึดติดกับบทบาทแบบนี้กลับปิดโอกาสในการรับข้อมูล สร้างระยะห่างกับทีม และทำให้การตัดสินใจช้าลงโดยไม่จำเป็น
ผู้นำที่เริ่มจากคำถามจะได้เปรียบกว่าที่คิด การถามช่วยเปิดประตูสู่ข้อมูลที่คนในทีมรู้แต่ยังไม่ถูกหยิบมาใช้ ช่วยสร้างความไว้วางใจเพราะแสดงให้เห็นว่าเราสนใจมุมมองของผู้อื่นจริง ๆ และยังทำให้การโน้มน้าวใจมีประสิทธิภาพขึ้น
แน่นอนว่าไม่ใช่ทุกบริบทจะเหมือนกัน ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการ “ปกปิดความจริง” คำถามที่ช่วยให้คนพูดความจริงได้ง่ายขึ้นมักเริ่มจากสมมติฐานด้านลบอย่างสุภาพ เช่น “ดูท่าทางจะช้าไปนิด ใช่ไหม” มากกว่าคำถามเชิงยืนยันว่า “ส่งทันแน่ ๆ ใช่ไหม”
ในทางกลับกัน ถ้าเป้าหมายคือการเปิดมุมมอง กำหนดโจทย์ใหม่ หรือระดมไอเดีย คำถามปลายเปิดที่ให้พื้นที่เล่าเรื่องย่อมเหมาะกว่า กลยุทธ์อยู่ที่การอ่านจังหวะและเลือกใช้เครื่องมือให้สอดคล้องกับเป้าหมายของการสนทนา ไม่ใช่ยึดติดว่าผู้นำต้องมีท่วงท่าและลีลาแบบเดียว
อีกประเด็นที่มักถูกมองข้ามคือ “โทนและท่าที” ของการถาม บ่อยครั้งเราพยายามทำให้บรรยากาศเป็นทางการจนเกินไป ย้ำความลับ ย้ำความซีเรียส จนผู้ตอบรู้สึกระแวง ทั้งที่ในความเป็นจริง น้ำเสียงสบาย ๆ เป็นกันเองจะช่วยให้ผู้คนเปิดใจมากกว่า
คำถามหนึ่งที่ผู้จัดการมักกังวลคือ “ถ้าโดนถามจนจนมุมล่ะ ทำไง” วิธีที่ได้ผลจริงคือการเตรียมตัวล่วงหน้า ลองลิสต์คำถามที่เราไม่อยากได้ยินออกมา ตั้งคำตอบสั้น กระชับ ซ้อมพูดให้คล่อง และยอมรับได้ว่า “ยังไม่รู้” ในบางเรื่อง พร้อมบอกขั้นตอนไปข้างหน้าชัดเจน เช่น จะกลับไปตรวจสอบ จะคุยกับทีม จะอัปเดตเมื่อไร ที่สำคัญคืออย่าปฏิเสธตอบแบบแข็งทื่อ เพราะการ “ไม่ตอบ” มักทำลายความน่าเชื่อถือยิ่งกว่าคำตอบที่ยังไม่สมบูรณ์เสียอีก ถ้ายังไม่พร้อมจริง การถามกลับอย่างมีเหตุผล “ทำไมถึงสนใจประเด็นนี้” หรือ “มุมที่คุณกังวลคือส่วนไหน” ช่วยให้เข้าใจเจตนา และพาเรากลับไปสู่คำถามที่มีประโยชน์ได้
สุดท้าย ภาวะผู้นำไม่ใช่การแบกภาระคำตอบทั้งหมดไว้คนเดียว แต่คือการออกแบบบทสนทนาที่ดี สร้างพื้นที่ให้ทีมกล้าพูดความจริง กล้าลองผิดลองถูก และเชื่อมโยงคำมั่น การลงมือทำ และผลลัพธ์เข้าด้วยกัน
ถ้าผู้นำยอมวางบท “ผู้รู้ทุกอย่าง” แล้วหันมาเป็น “ผู้นำการเรียนรู้” องค์กรจะเคลื่อนที่ได้เร็วขึ้น ตัดสินใจบนข้อมูลจริงมากขึ้น และไว้วางใจกันมากขึ้น
